Hormonale disbalans en de 5 Elementen: een holistische blik
Vaak krijg ik de vraag of ik ook iets kan doen aan een hormonale disbalans, meestal wordt er dan bedoeld of ik iets kan doen aan overgangsklachten, maar er zijn vele soorten van een hormonale disbalans. In dit blog doe ik een poging om de hormoonklieren te koppelen aan de 5 elementen. Dit is vooral bedoeld om je inzicht te geven in de samenwerking van de hormoonklieren en de samenwerking tussen de 5 elementen, je kunt niet echt de hormoonklieren één op één op de 5 elementen leggen. De Chinese geneeskunde kent namelijk geen hormonen en er wordt hierin veel meer gekeken vanuit een holistische visie: het fysieke lichaam (de hormonen in dit geval) zijn niet het enige dat uit balans kan zijn, ook mentale, emotionele en spirituele disbalans hebben hun invloed op jouw klachten.
Het hormoonsysteem
Ons lichaam is een wonder van samenwerking. Eén van de meest verfijnde systemen daarin is het hormoonsysteem: een netwerk van klieren dat via hormonen boodschappen doorgeeft aan organen en weefsels. Deze boodschappers regelen talloze processen, zoals onze energie, slaap, spijsvertering, vruchtbaarheid en emoties.
Wanneer dit systeem uit balans raakt, spreken we van een hormonale disbalans. Dit kan zich uiten in klachten zoals vermoeidheid, stemmingswisselingen, slaapproblemen, gewichtsschommelingen of menstruatieproblemen.
De Chinese geneeskunde biedt een prachtige lens om hiernaar te kijken: de Vijf Elementen. Elk element (Hout, Vuur, Aarde, Metaal en Water) staat voor bepaalde organen, emoties en levensprocessen. Door de hormoonklieren aan deze elementen te koppelen, wordt zichtbaar hoe disbalans op hormonaal niveau verbonden is met een bredere energetische disharmonie.
Laten we stap voor stap kijken hoe de hormoonklieren passen binnen de vijf elementen, en wat dit betekent voor ons welzijn.
Het Aarde-element en de alvleesklier
Het Aarde-element staat symbool voor stabiliteit, voeding, zorg en het vermogen om onszelf en anderen te voeden, zowel fysiek als mentaal, emotioneel en spiritueel. De pancreas (alvleesklier) kun je bij dit element zetten omdat de pancreas de spijsvertering ondersteunt, één van de functies van het Aarde-element. De pancreas speelt ook een hoofdrol in de regulatie van onze bloedsuikerspiegel via de hormonen insuline en glucagon. Een stabiele bloedsuiker geeft ons energie en een gevoel van veiligheid.
Wanneer de pancreas en het Aarde-element uit balans zijn, kunnen klachten ontstaan zoals:
- energie die schommelt door de dag
- sterke trek in zoetigheid
- concentratieproblemen
- vermoeidheid na maaltijden
Emotioneel vertaalt dit zich naar het Aarde-thema: piekeren, overmatig zorgen maken of moeite hebben om ervaringen goed te verteren.
Het Metaalelement en de thymus
Het Metaal-element draait om grenzen, loslaten en immuniteit. Eén van de functies van het Metaalelement is om ziekteverwekkers buiten de deur te houden en jouw weerstand te verhogen. De thymusklier past perfect bij dit element. Ze speelt een belangrijke rol in de ontwikkeling van ons immuunsysteem, vooral in de kindertijd. Hier rijpen de T-cellen, die bepalen wat eigen is en wat niet.
Wanneer de thymus en het Metaalelement verzwakt zijn, kan dit leiden tot:
- verhoogde vatbaarheid voor infecties
- auto-immuunreacties (het lichaam valt zichzelf aan)
- moeite met loslaten (fysiek én emotioneel)
De thymus weerspiegelt dus de essentie van Metaal: weten wat wel en niet bij ons hoort, en de kracht om los te laten.
Het Waterelement en de geslachtshormonen, hypofyse en epifyse
Het Water-element staat voor onze diepste essentie, vruchtbaarheid, rust en herstel. Het symboliseert o.a. onze vitale reserves.
Geslachtshormonen
De geslachtshormonen (oestrogeen, progesteron en testosteron) zijn rechtstreeks verbonden met voortplanting, seksualiteit en vitaliteit. Een disbalans hier kan leiden tot:
- menstruatieklachten
- verminderde vruchtbaarheid
- overgangsklachten
- gebrek aan levenslust
Dit zijn allemaal thema’s die rechtstreeks passen bij de diepe levensenergie van Water.
Hypofyse en epifyse
Hypofyse: de “dirigent” van het hormoonstelsel, die signalen geeft aan bijna alle andere klieren (schildklier, bijnieren, geslachtsklieren). Deze centrale, sturende rol sluit aan bij het Waterelement, de bron van waaruit alles stroomt.
Epifyse (pijnappelklier): verantwoordelijk voor melatonine en onze slaap-waakcyclus. Slaap en herstel zijn de kernkwaliteiten van Water.
Samen vertegenwoordigen hypofyse en epifyse de diepe rust, regeneratie en levensessentie van Water.
Het Houtelement en de bijnieren
Het Houtelement staat voor beweging, kracht, groei en richting. Je zou verwachten dat ik de bijnieren bij het Waterelement zou zetten omdat daar de Nier bij hoort, maar vanwege de functie van de bijnieren op de stresshormonen heb ik ze hier geplaatst.
De bijnieren maken adrenaline, noradrenaline en cortisol aan, hormonen die ons activeren in stressvolle situaties. Dit is ons oeroude vecht-vlucht-vriesmechanisme: het lichaam maakt zich klaar om te overleven.
Dit past bij de dynamiek van Hout:
- Adrenaline geeft de kracht en de snelheid om in actie te komen; de sprong voorwaarts van Hout.
- Cortisol zorgt ervoor dat we langere tijd kunnen doorgaan; de veerkracht om richting te blijven geven, zelfs onder druk.
Wanneer het Houtelement en de bijnieren overbelast raken, kan dit leiden tot:
- aanhoudende stress en uitputting
- moeite met plannen of keuzes maken
- prikkelbaarheid, boosheid of frustratie
- een gevoel van “vastzitten” zonder richting
Hout staat voor flexibiliteit en groei, net als een boom die meebuigt in de wind. Als onze bijnieren in balans zijn, voelen we deze innerlijke veerkracht: we kunnen stress aan zonder te breken. Bij uitputting verliezen we die soepelheid en raken we rigide of juist machteloos.
Het Vuurelement en de schildklier
Het Vuur-element draait om warmte, vitaliteit, vreugde en verbinding. De schildklier regelt onze stofwisseling, ons interne “vuur” (niet te verwarren met onze spijsvertering. De spijsvertering werkt alleen na het nuttigen van drank en voedsel, de stofwisseling werkt de hele dag door).
Wanneer de schilklier en het Vuurelement uit balans zijn, ervaren we dat meteen:
- bij een te snelle werking (hyperthyreoïdie) voelen we onrust, hartkloppingen en hitte
- bij een te trage werking (hypothyreoïdie) ervaren we kou, traagheid en vermoeidheid
Dit weerspiegelt perfect de kwaliteit van Vuur: brandt het helder en warm, of juist te heftig of te zwak?
Op emotioneel niveau hangt dit samen met vreugde, enthousiasme en de openheid van het hart.
De 5 elementen samen
Het mooie van de Vijf Elementen is dat ze elkaar beïnvloeden. Een disbalans in het ene element kan doorwerken naar een ander. Bijvoorbeeld:
- Overactieve bijnieren (Hout) kunnen de Waterreserves uitputten, met als mogelijk gevolg minder vruchtbaarheid en slaapproblemen.
- Uitgeputte Aarde (pancreas) verzwakt het Metaal (immuunsysteem), met als mogelijk gevolg een slechte weerstand.
- Een verzwakt Waterelement kan het Vuur ontregelen, met als mogelijk gevolg schildklierproblemen of hartklachten.
Een voorbeeld uit de praktijk
Stel je voor: Marieke, 42 jaar, moeder van twee kinderen en werkzaam als projectmanager. Ze houdt van haar werk, maar de deadlines stapelen zich op. ’s Avonds probeert ze nog de was te doen, de kinderen te helpen met hun huiswerk en wat tijd met haar partner door te brengen.
Langzaam merkt ze dat ze steeds vermoeider wordt. ’s Nachts ligt ze wakker, overdag voelt ze zich opgejaagd. Ze krijgt hartkloppingen en grijpt vaker naar koffie en zoetigheid om de dag door te komen. Ook wordt ze sneller prikkelbaar, iets wat ze normaal niet van zichzelf kent.
Wanneer we hiernaar kijken vanuit de vijf elementencyclus, zien we meteen de samenhang (bekeken vanuit het Houtelement):
- Haar bijnieren (Hout) draaien overuren door de stress, waardoor ze steeds minder veerkrachtig wordt.
- Hierdoor wordt haar Waterelement leeg getrokken, met als gevolg slapeloosheid en verminderde energie.
- Het Houtelement kan het Aarde-element niet meer goed controleren, wat kan leiden tot een verzwakte Aarde (pancreas), waardoor haar bloedsuiker gaat schommelen en ze nog meer behoefte krijgt aan suiker.
- Ook haar Vuurelement (schildklier) voelt de gevolgen omdat deze niet goed gevoed wordt door het Houtelement dat vooral bezig is om zichzelf in balans te brengen: ze ervaart hartkloppingen en innerlijke onrust.
- En als laatste rebelleert het Houtelement tegen het Metaalelement (thymus) wat kan leiden tot een verzwakt immuunsysteem.
Met kleine aanpassingen kan ze stap voor stap herstellen: voedzame maaltijden (Aarde), ademhalingsoefeningen (Metaal), natuurwandelingen (Hout), avondrust en schermvrije tijd (Water) en momenten van vreugde (Vuur). Binnen enkele weken voelt ze zich meer in balans en merkt ze dat haar energie terugkomt.
Dit verhaal maakt duidelijk dat hormonale disbalans nooit op zichzelf staat, maar altijd deel uitmaakt van een groter geheel.
Heb je ook het idee dat jouw hormonen uit balans zijn? Bekijk het eens vanuit de Chinese geneeskunde en de 5 elementen en maak een afspraak voor een acupunctuurbehandeling of een NEI sessie (of een combinatie van deze twee)
0 Comments